Ντάνιελ Ντέι Λιούις: «Έχω ακόμα πίστη στους ανθρώπους»

Η χειραψία του είναι γερή, έντονη, απρόσμενα δυνατή. Είναι κοντά στο 1.90, τα μπράτσα του είναι γεμάτα τατουάζ. Θυμίζει λίγο ροκ σταρ, αλλά εκπέμπει ευγένεια, γλυκύτητα και μια αδιόρατη συστολή. Τον έχεις δει σε συνεντεύξεις τύπου, τον έχεις δει και στη μεγάλη οθόνη και ξέρεις ότι κάτω από την ήπια επιφάνεια παραμονεύει η λάβα, έτοιμη να ξεχυθεί κάθε φορά που ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις ενσαρκώνει έναν ακόμα ταλανισμένο ήρωα, κάθε φορά που αφηγείται, μέσα από εκείνον, την ιστορία του ανθρώπου: τις εκκωφαντικές του πτώσεις και το μεγαλείο του.

Αθήνα, Οκτώβριος 2025, ξενοδοχείο “Μεγάλη Βρετανία”: Δίπλα στον Ντάνιελ, βρίσκεται ο γιος του Ρόναν. Φορούν καρό πουκάμισα και δείχνουν να αλληλοσυμπληρώνονται αρμονικά. Μέσα από τα γελαστά βλέμματα που ανταλλάσσουν, αισθάνεσαι την έμπνευση που τους ένωσε όταν έγραφαν το σενάριο της “Ανεμώνης”, της ταινίας που έφερε ξανά τον σπουδαίο ηθοποιό στη μεγάλη οθόνη και στο οπτικό μας πεδίο, παρά την απόφασή του για το αντίθετο.

Γιατί το 2018, και πάλι εδώ, στην Αθήνα, μάς το είχε πει ξεκάθαρα: Η “Αόρατη Κλωστή” του Πολ Τόμας Άντερσον θα ήταν το κινηματογραφικό κύκνειο άσμα του. Δεν είχε μοιραστεί τον λόγο για εκείνη την απόφαση. Ίσως ένιωθε ότι τα καλά σενάρια και οι ενδιαφέροντες ήρωες είχαν εξαντληθεί. Ίσως δεν άντεχε άλλη δημοσιότητα- αυτή την πλευρά της δουλειάς του ποτέ δεν την καλοδέχτηκε. Ίσως η φλόγα μέσα του είχε καταλαγιάσει και, χωρίς αυτήν, ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις δεν πείθεται με κανέναν τρόπο να σταθεί μπροστά στην κάμερα.

Αλλά, ήρθε η “Ανεμώνη”, την οποία ο επιτυχημένος εικαστικός Ρόναν Ντέι Λιούις όχι μόνο συνέγραψε μαζί με τον πατέρα του, αποφάσισε και να τη σκηνοθετήσει και αυτό ήταν, οπωσδήποτε, ένα ισχυρό κίνητρο για να διακοπεί η πολυσυζητημένη “συνταξιοδότηση” του Ντάνιελ από την υποκριτική. «Όταν κατάλαβα ότι ο Ρόναν σκόπευε να σκηνοθετήσει κι εγώ δεν βρισκόμουν πια στην κινηματογραφική αρένα, ένιωσα λύπη που δεν θα ήμουν μέρος όλου αυτού», εξηγεί. «Σίγουρα, όμως, δεν βλέπω την επιστροφή μου ως κάποια προσπάθεια να βοηθήσω τον γιο μου! Ήταν εντελώς αμοιβαία εμπειρία, μια ισότιμη επιθυμία και για τους δυο μας».

Η σχέση με την Ελλάδα

Ο 68χρονος Σερ Ντάνιελ θεωρείται από τους κορυφαίους ηθοποιούς στην ιστορία του παγκόσμιου σινεμά. Υποκριτικά ο ορισμός του χαμαιλέοντα, ένας ταξιδιώτης στον χώρο, στον χρόνο και στις ψυχές εντελώς διαφορετικών μεταξύ τους χαρακτήρων, έχει υπάρξει εξίσου πειστικός ως πρόεδρος Αβραάμ Λίνκολν, ως ανελέητος αρχηγός νεοϋορκέζικης συμμορίας του 19ου αιώνα, ως τελειομανής σχεδιαστής μόδας της δεκαετίας του ΄50, ως ομοφυλόφιλος σκίνχεντ των ΄80’ς και ως σκληροτράχηλος πετρελαιάς του προηγούμενου αιώνα. Η εξήγηση είναι απλή: ο Ντ. Ντέι Λιούις δεν υποδύεται απλώς έναν ρόλο. Γίνεται ο ρόλος.

Το μακρινό 1989 έδειξε για πρώτη φορά στον κόσμο τι μπορούσε να κάνει: για χάρη της ταινίας “Το αριστερό μου πόδι” του Τζιμ Σέρινταν, όπου υποδύθηκε έναν άντρα με εγκεφαλική παράλυση, δεν σηκώθηκε από το αναπηρικό του αμαξίδιο σε όλη τη διάρκεια των γυρισμάτων. Εκείνη την περίοδο ξεκίνησε και η στενή σχέση του με την Ελλάδα, μέσω της Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών/”Πόρτα Ανοιχτή”, υπό την προεδρία της κ. Δάφνης Οικονόμου. Λόγω της φιλίας του με τον γιο της, ο ηθοποιός ήρθε στην Αθήνα για τη φιλανθρωπική πρεμιέρα της ταινίας, υπέρ των σκοπών του σωματείου. Φυσικά, επισκέφθηκε τα παιδάκια της “Πόρτας Ανοιχτής”, τα οποία του χάρισαν ένα γούρι. Το είχε μαζί του στην τελετή απονομής των Όσκαρ και, μόλις κέρδισε το αγαλματίδιο (το πρώτο από τα τρία, συνολικά, που θα κοσμούσαν την καριέρα του), τηλεφώνησε στην κ. Οικονόμου-ξημερώματα- και της ανακοίνωσε περιχαρής: “Κερδίσαμε!»

Από τότε, ο Ντάνιελ δεν έχει πάψει ποτέ να στηρίζει την «Πόρτα Ανοιχτή». Έρχεται στη χώρα μας για όλες τις φιλανθρωπικές πρεμιέρες των ταινιών του. Το έκανε και με την «Ανεμώνη», η οποία προβλήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο των 31ων Νυχτών Πρεμιέρας, ενώ όλα τα έσοδα δόθηκαν υπέρ του σωματείου.

Η ταινία βγαίνει στις αίθουσες στις 13 Νοεμβρίου, σε διανομή Tanweer.

Επιστροφή

Η «Ανεμώνη» αφηγείται την ιστορία δύο αποξενωμένων αδελφών. Κυρίως, όμως, είναι η ιστορία ενός πατέρα κι ενός γιου που δεν έχουν συναντηθεί ποτέ. Ο Τζεμ (ένας έξοχος Σον Μπιν) εισχωρεί στην σκουροπράσινη καρδιά ενός δάσους της Βόρειας Αγγλίας για να συναντήσει ξανά, έπειτα από 20 χρόνια, τον αδελφό του Λοχία Ρέι Στόκερ (Ντέι Λιούις), έναν άντρα που έχει απαρνηθεί τη ζωή του, την οικογένειά του, ακόμα και την ίδια του την ταυτότητα. Οι δυο τους θα ανασύρουν ό,τι ήταν θαμμένο- ιστορίες, πληγές, μυστικά, τον φόβο, τον θυμό, την ενοχή και την απώλεια. Θα αναρωτηθούν, μέσα από τις τραχιές κραυγές και την απόκοσμη σιωπή, για τα σημάδια της βίας, τον ορισμό της καλοσύνης, την αξία της συγχώρεσης. Θα ψηλαφίσουν τους οικογενειακούς δεσμούς, τη δύναμη της πατρικής φιγούρας, ορατής και αόρατης, τη σχέση με το θείο, το εγκληματικό πρόσωπο του πολέμου και τα αντιφατικά συναισθήματα που μαίνονται μέσα μας. Η αλήθεια για την αιτία της φυγής του Ρέι αναδύεται αργά και αποσπασματικά στην επιφάνεια, με φόντο την επιβλητική, παντοδύναμη φύση, που πότε αγκαλιάζει και πότε απειλεί.

Εικαστικά απίθανη, η “Ανεμώνη” είναι μια διεισδυτική σπουδή χαρακτήρων, ντυμένη με την υποβλητική μουσική του Μπόμπι Κέρλικ και διανθισμένη με τις πινελιές σουρεαλιστικών ονείρων. Εννοείται ότι η ερμηνεία του Ντάνιελ Ντέι Λιούις είναι, για μία ακόμα φορά, μεγαλειώδης.

Πίσω από τον μύθο

Όταν μοιράζομαι με πατέρα και γιο τη συγκίνηση που μου προκάλεσε η ταινία, και ειδικά το φινάλε της, ενθουσιάζονται σαν παιδιά: “Δεν ξέρετε τι σημαίνει αυτό για μας!”, αποκρίνονται και οι δύο. Άραγε, στη διάρκεια των γυρισμάτων, ανακάλυψαν κάτι που δεν γνώριζαν ο ένας για τον άλλον;
“Σίγουρα, αν και είναι δύσκολο να το εκφράσω με λόγια”, απαντά ο Ρόναν. “Καθώς μεγάλωνα, ένιωθα να τυλίγει τον πατέρα μου ένα μυστήριο, περίπου όπως συμβαίνει με τον νεαρό γιο του στην ταινία. Μεγάλωνα, δηλαδή, μέσα στη μυθολογία που περιέβαλλε τη δουλειά του. Όμως, το να συνεργαστώ στ΄ αλήθεια μαζί του στο πλατό ήταν καταπληκτική εμπειρία. Για μένα ήταν έκπληξη το πόσο όμορφα και απαλά κυλούσαν όλα. Δεν ίσχυε καθόλου αυτό που ορισμένοι πιστεύουν για εκείνον, ότι, δηλαδή, είναι εντελώς στον κόσμο του και όλοι οφείλουν να στέκονται σούζα και να προσαρμόζονται σε αυτόν. Αντιθέτως, ήταν ιδιαίτερα γενναιόδωρος συνεργάτης. Δημιουργήθηκε ένα πολύ ευγενικό, αβρό περιβάλλον, μέσα στο οποίο εκείνος ήταν, μεν, βυθισμένος στον χαρακτήρα αλλά ταυτόχρονα ήταν απόλυτα συνδεδεμένος με τη διαδικασία της κινηματογράφισης και των τεχνικών στοιχείων της διαδικασίας. Και αυτό είναι μια απάντηση, κατά κάποιον τρόπο, σε όλες αυτές τις αναφορές στους ηθοποιούς της “μεθόδου”, στον μύθο περί αυστηρότητας που τους τυλίγει”.

Ο Ντάνιελ βρίσκει την ευκαιρία να αποκρούσει όσα καταλογίζουν στους ηθοποιούς της “μεθόδου”- εκείνους που μπαίνουν τόσο βαθιά στο πετσί του ρόλου τους που δεν βγαίνουν από αυτόν, ακόμα και όταν η κάμερα έχει σβήσει. Ο ίδιος ακολουθεί τη “μέθοδο” και, για χάρη των χαρακτήρων που έχει υποδυθεί, έχει, μεταξύ άλλων, διατηρήσει για καιρό την προφορά και τους τρόπους τους, έχει πυγμαχήσει, έχει μάθει να κατασκευάζει κανό και να κυνηγάει άγρια ζώα. “Τα χρόνια που έλειπα από την υποκριτική παρατήρησα, ότι η “μέθοδος” έχει μετατραπεί σχεδόν σε αντικείμενο κοροϊδίας από ορισμένους”, λέει. “Αιωρείται η φήμη ότι αν την ακολουθείς απομονώνεσαι εντελώς από τους υπόλοιπους , ενώ συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Αν όντως απομονώνεσαι, κάτι κάνεις λάθος. Όσον αφορά τον Ρόναν, στα γυρίσματα αποδείχθηκε αυτό που ήδη υποψιαζόμουν: ότι ως ηγέτης και ως συνεργάτης θα ήταν πολύ καλός και ταιριαστός και ότι όλο αυτό θα γινόταν αβίαστα. Δεν ήταν ακριβώς έκπληξη για μένα, αλλά ήταν θαυμάσιο να το βλέπω με τα μάτια μου. Να τον βλέπω, δηλαδή, να επικοινωνεί με όλους αυτούς τους διαφορετικούς ανθρώπους, ο καθένας με τις αμφιβολίες και τις νευρώσεις του -ο σκηνοθέτης, ξέρετε, οφείλει να τα απορροφά όλα αυτά, όπως ο οδοντίατρος απορροφά τις δυσκολίες που βιώνουν οι ασθενείς του! Ο Ρόναν δημιούργησε ένα υπέροχο, συμπεριληπτικό πλατό. Και αν ο σκηνοθέτης μπορεί να καταφέρει αυτό το ένα πράγμα, προσφέρει το μεγαλύτερο δώρο στους ηθοποιούς του. Φαίνεται προφανές αλλά δεν είναι. Ποτέ δεν μπορείς να εγγυηθείς ότι θα συμβεί».

Ο Ντέι Λιούις ο νεώτερος δεν κρύβει την ικανοποίησή του: “Τι ωραίο να ακούω αυτά τα λόγια από σένα”, απευθύνεται στον πατέρα του. “Μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες μου όταν ξεκινούσα την “Ανεμώνη” ήταν το γεγονός ότι επέστρεφες στη μεγάλη οθόνη μετά από τόσα χρόνια. Θα ήταν απαίσιο για μένα αν η εμπειρία σου ήταν κακή!” (γέλια)

Η ομορφιά μέσα μας

Κάποιοι συνέδεσαν το θέμα της “Ανεμώνης” με την περίπλοκη σχέση που είχε ο πρωταγωνιστής της με τον δικό του πατέρα. Άλλοι, είδαν στον αναχωρητή Ρέι Στόκερ της ταινίας τον ίδιο τον Ντάνιελ, τον οποίο έχουν βαφτίσει “ερημίτη”. Ειδικά σε αυτό το τελευταίο, αντιδρά έντονα. “Ούτε ερημίτης είμαι ούτε άνθρωπος των σπηλαίων”, τονίζει. “Απλώς δεν ζω μονίμως μπροστά από έναν φακό, ούτε μιλάω συνεχώς σε ένα μικρόφωνο”.
Έμαθε, όμως, κάτι από τον Ρέι; “Νομίζω ότι είμαι ακόμα πολύ συνδεδεμένος με το φιλμ”, απαντά. “Όταν βρίσκομαι σε αυτό το στάδιο, στο οποίο προσφέρουμε για πρώτη φορά την ταινία στο κοινό, δεν καταφέρνω ποτέ να σταθώ αντικειμενικά απέναντι στον χαρακτήρα. Προς το παρόν, δεν είμαι ακόμα σίγουρος τι συνέβη. Όταν απομακρύνεσαι από τον εσωστρεφή, αυτόνομο κόσμο που δημιούργησες μέσα στην ταινία, κοιτάς πάνω από τον ώμο σου και αναρωτιέσαι “Τι στο καλό συνέβη, ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι, πώς συμπεριφέρθηκαν έτσι;” Ακόμα και ο δικός σου ήρωας εξακολουθεί να είναι ένα μυστήριο για σένα”.

Άνεμος, βροχή, χαλάζι. Οι ήρωες της “Ανεμώνης” βιώνουν την “τέλεια καταιγίδα”, γύρω τους και μέσα τους. Ο άνθρωπος, όπως και η φύση που τον περιβάλλει, δεν είναι ποτέ μονοδιάστατος. Είναι ικανός για το καλύτερο αλλά και για το χειρότερο και αναρωτιέμαι αν ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις, που έχει εισχωρήσει συχνά και επίμονα στην πολύπλοκη ψυχοσύνθεση τόσων διαφορετικών εκπροσώπων του είδους μας, διατηρεί ακόμα την πίστη του στον άνθρωπο. “Ναι, τη διατηρώ”, απαντά αβίαστα. “Σίγουρα η πίστη μου έχει δοκιμαστεί κάποιες φορές, ιδιαίτερα στην εποχή μας που είναι γεμάτη προκλήσεις. Όμως, νομίζω ότι, ειδικά σε αυτούς τους καιρούς, πρέπει να εστιάζουμε την προσοχή μας σε συγκεκριμένα πράγματα. Έχουμε γίνει υπερβολικά ενημερωμένοι, βρισκόμαστε σε υπερβολική ετοιμότητα. Όταν, όμως, o κλονισμός, η διάσπαση, η κατάρρευση της κοινωνίας φαντάζει πολύ απειλητική για την ψυχική ηρεμία όλων μας, πρέπει να εστιάζεις στους ανθρώπους που βρίσκονται πιο κοντά σου. Και αν τους κοιτάξεις από κοντά και πιο προσεκτικά, θα δεις την ομορφιά μέσα τους. Αυτή την ομορφιά πρέπει να τη βρεις”.

Κάπως έτσι, έρχεται στη συζήτηση και η Ελληνίδα θεά της ομορφιάς: η ανεμώνη είναι συνδεδεμένη με τον ελληνικό μύθο του τραγικού θανάτου του θνητού εραστή της Αφροδίτης, Άδωνη. Καθώς η θεά θρηνούσε, τα δάκρυά της πότιζαν το έδαφος και έτσι άνθισαν οι ανεμώνες, συμβολίζοντας την αγάπη και την απώλεια. “Η αλήθεια είναι ότι ο μύθος της Αφροδίτης και πολλοί από τους συμβολισμούς της ταινίας αναδύθηκαν σταδιακά και συνδέθηκαν με την ιστορία αργότερα”, παραδέχεται ο Ρόναν. “Η αρχική μου έμπνευση προήλθε από το τραγούδι “Anemone” της μπάντας The Brian Jonestown Massacre, του κιθαρίστα των Rolling Stones”. Ήξερα ότι αυτός έπρεπε να είναι ο τίτλος της ταινίας μου”.

Θα είναι η “Ανεμώνη” το πραγματικό κύκνειο άσμα του Ντ. Ντέι Λιούις στον κινηματογράφο; Ή θα αποτελέσει την αφετηρία για ένα επόμενο κεφάλαιο στην υποκριτική τέχνη; “Στην πραγματικότητα, ποτέ δεν μου πέρασε από το μυαλό να σταματήσω για πάντα την ίδια τη δουλειά”, λέει στην “R” ο πολυβραβευμένος ηθοποιός. “Θα μου άρεσε πάρα πολύ να σκέφτομαι ότι θα συνεχίσω να βρίσκω σενάρια που μου φαίνονται συναρπαστικά. Εύχομαι να συμβεί. Και εύχομαι να δουλέψουμε ξανά μαζί, Ρόναν”.